امروزه همه لابراتوارهاى دندانسازى با موتور آويز و ميكروموتور كاملا آشنا هستند و تقريباً در تمامى لابراتوارها تعدادى از آنها به چشم ميخورد ولى آيا به درستى با موارد فنى و نحوه استفاده بهينه از اين تجهيزات نيز آشنا هستيم؟
ابتدا بهتر است با ساختار اين دستگاهها آشنا شويد:
انواع موتورهاى آويز غالبا از يك ساختار مشترك برخوردار هستند؛ يك موتور شامل هسته و سيم پيچ كه برق را از طريق ذغال ها به كلكتور سيم پيچ منتقل ميكنند و نيروى برق را به حركت چرخشى تبديل مينمايد. اين چرخش از طريق يك
شلاق به هندپيس انتقال پيدا كرده و شما با استفاده از آن بر اساس نياز خود ميتوانيد استفاده كنيد. البته با استفاده از پدالى كه زير پاى شما قرار ميگيرد ميتوانيد به راحتى كنترل كاملى بر روى سرعت چرخش موتور داشته باشيد.
همانطور كه ميبينيد از مدارات الكترونيك در ساختار موتور آويز استفاده نشده است و از ولتاژ 220 ولت متناوب (برق شهر) به عنوان نيروى محرك موتور استفاده ميشود. هنگامى كه به پدال فشار وارد ميكنيد ديمر داخل پدال، ولتاژ را
كم يا زياد ميكند ( بين 0 تا 220 ولت ) و از اين طريق سرعت موتور به دلخواه اوپراتور در هر لحظه قابل تغيير است. اين ولتاژ از طريق سيم رابط به زغالهائى كه در دو سمت موتور قرار گرفته اند انتقال پيدا كرده و وارد كلكتور مى شوند كلكتور كه در انتهاى آرميچر قرار دارد با استفاده از نيروى مغناطيسى بين سيم پيچ آرميچر و هسته اصلى كه در پوسته قرار دارد آرميچر را ميچرخاند، در انتهاى ديگر آرميچر قسمتى وجود دارد كه به سيم محكم و ضخيمى متصل شده، اين سيم را كه درون يك روكش فلزى به حالت آزاد قرار دارد اصطلاحا با نام شلاق موتور آويز ميشناسيد. نيروى چرخش آرميچر از طريق اين شلاق به انتهاى هندپيس منتقل شده و آن را نيز ميچرخاند.
در ميكروموتورها ساختار در كل مشابه موتور آويز ميباشد ولى با ظرافت و طراحى مدرن تر؛ به اين صورت كه سيم پيچ و هسته را در ابعاد كوچكتر در هندپيس قرار داده اند و توسط يك باكس كنترل ولتاژ كه بسته به نوع و كارايى هايى كه در آن گنجانده شده است متفاوت هستند ميتوان سرعت هندپيس را تغيير داد. در هندپيس يك آرميچر قرار دارد كه مشابه كوچكترى از همان آرميچر موتور آويز است – داراى كلكتور، سيم پيچ و هسته است – اگر به ساختار هندپيس ميكروموتور نگاهى بياندازيم تمام قطعات موجود در موتور آويز به استثناى شلاق در ابعادى كوچكتر وجود دارند و وظيفه باكس ولتاژى كه هندپيس به آن وصل ميشود كه نياز در واقع فقط تبديل ولتاژ متناوب برق شهر به ولتاژdc آرميچر هندپيس مى باشد، است. يكى از محاسنى كه ولتاژdc دارد اين است كه به دليل وجود قطب مثبت و منفى اين امكان را به اوپراتور ميدهد كه با زدن يك كليد به راحتى جهت چرخش را معكوس نمايد كه در موتور آويز اين امكان وجود ندارد. همچنين به جاى استفاده از ولتاژ 220 در دو سمت كلكتور از ولتاژ كمتر از 60 ولت dc استفاده مى شود.

انواع ميكروموتور:
ميكروموتور ها با توجه به نوع هندپيس و باكس كنترل ولتاژ در انواع مختلفى توليد مى شوند:
هندپيس ها بسته به ميزان سرعت و دور موتور و همچنين با توجه به نوع آرميچر داخلى دسته بندى شده اند، هر هندپيس از آرميچر، بدنه پلاستيكى، بلبرينگها، شفتهاى ارتباطى، سه نظام و سيم ارتباط با دستگاه اصلى تشكيل شده اند؛ آرميچر ها خود به صورت انواع مختلف و با دور موتورهاى متفاوتى ساخته ميشوند كه براى سرعتهاى بالا با لرزش و صداى كم نيز طراحى شده اند. نسبت به سرعت آرميچر بلبرينگهاى مخصوص و متناسب با آن سرعت، در ساخت هندپيس استفاده مى شود. تا از عمر مفيد معقولى برخوردار باشند.
ساخت و توليد هندپيس ميكروموتورها با استفاده از تجهيزات و تكنولوژى خاصى امكانپذير است و نياز به دقت و طراحى بالايى دارد چرا كه كوچكترين خطايى در ساختار آن، عدم بازده مناسب را به دنبال خواهد داشت، علت اين است كه در دور موتور بالا، بالانس نبودن محور و بلبرينگها به سرعت موجب توليد گرما و صداى نا هنجار و در نتيجه از بين رفتن قطعات داخلى هندپيس خواهد شد. در هندپيس ميكروموتورها از نوعى بلبرينگ كه اصطلاحا دوz یا zz ناميده ميشوند، استفاده شده است.
اين بلبرينگها در 2 سمت خود بر روى ساچمه هاى داخلى روكشى مانند واشر دارند كه اغلب از جنس فلز ضد زنگ، تفلون يا سيليكون و در بعضى موارد از نوعى الياف مخصوص ساخته شده اند ؛ زير اين پوششها نوعى گريس نسوز قرار دارند كه در هنگام چرخش در دور بالا از اصطكاك و توليد گرما جلوگيرى ميكنند و بسته به نوع و جنس بلبرينگ معمولا اين گريس عمر زيادى دارد، به همين علت است كه نبايد هندپيس ميكروموتور را روغن كارى كنيد چراكه روغن به داخل بلبرينگها نفوذ كرده و با گريس نسوز، تركيب و آن را رقيق ميكند و از داخل بلبرينگ خارج مينمايد و همين امر باعث ميشود بلبرينگها به سرعت از بين رفته و توليد صدا كنند.
-4 نحوه نگهدارى و استفاده بهينه:
شايد با اين مشكل مواجه شده باشيد؛ هنگامى كه هندپيس ميكروموتور در اثر كاركرد زياد بعد از چند سال شروع به توليد صدا و گرما ميكند و شما براى جلوگيرى از اين مشكلات بلبرينگها را روغن كارى ميكنيد بعد از چند روز صداى بلبرينگها بيشتر شده و اصطلاحا هندپيس شروع به خشك كار كردن ميكند. اگر به موارد ذكر شده در چند سطر قبل توجه كرده باشيد حال ديگر دليل اين اتفاق را به خوبى ميدانيد. توجه: در هندپيس ميكروموتورها از هيچ گونه مواد روان كننده مانند گريس، روغن يا پارافين مايع استفاده نكنيد و در صورت بروز صدا و گرماى غير عادى حتما بايد اين مشكل توسط تعمير كار بررسى شود.
در موتورهاى آويز سرعت موتور حداكثر 20 يا 25 هزار دور در دقيقه است و بلبرينگها از ظرافت ساختارى كمترى بر خوردارند و شما ميتوانيد از حداكثر سرعت موتور براى هر نوع ديسك يا مولتى استفاده كنيد بدون اينكه آسيبى به هندپيس برسد. ولى در ميكروموتور ها سرعت بيشتر از 35 هزار دور در دقيقه است و شفت و بلبرينگها بسيار ظريفتر ساخته شده اند و اگر از ديسك هاى سنگين استفاده كنيد امكان شكستن آن وجود دارد و علاوه بر آسيب شديدى كه ممكن است به هندپيس بزند براى اوپراتور نيز خطر آفرين است. بايد توجه داشته باشيد كه هنگام استفاده از ديسكهاى سنگين در ميكروموتور، دور موتور را حتما كم كنيد همچنين از فرزها و مولتهايى كه از بالانس خارج شده و در هنگام چرخش لرزش شديدى در هندپيس ميكروموتور ايجاد مينمايند استفاده نشود.
در بعضى از موارد صاحبان لابراتوار حتى با از بين رفتن بلبرينگها نيز به استفاده از ميكروموتور ادامه ميدهند و موجب وارد آمدن آسيبهاى جبران نا پذير به هندپيس ميشوند. هنگامى كه هندپيس شروع به ايجاد اصطكاك، صدا و گرما ميكند بهترين كار
اين است كه با يك تعمير كار تماس بگيريد تا مشكل ايجاد شده از راه حل فنى رفع شود. پيشنهاد ميشود حتى براى مدت كوتاهى از هندپيسى كه آسيب ديده استفاده نكنيد.
-5 روشهاى نظافت:
يكى از مواردى كه موجب آسيب ديدن بلبرينگها ميشود آب زدن پرسلن هنگام سنگ زدن ميباشد؛ هر چند وجود آب براى خنك كردن سراميك هنگام پرداخت ضرورى است ولى ميتوانيد سرعت ميكروموتور را كم كرده و ميزان آب را نيز به حداقل
برسانيد و هر از چند گاهى قسمت بالاى هندپيس را باز كرده و با كمپرسور هوا، خاك زدائى كنيد، توجه داشته باشيد در صورتى كه گرد پرسلنى كه با آب تركيب شده ايجاد رسوب كرده باشد ميتوانيد با يك پارچه (بدون پرز) آغشته به مقدار كمى الكل داخل پوسته هندپيس و جداره هاى بلبرينگ و شفتها را رسوب زدائى كنيد، البته:
1 – از مواد شيميائى قوى مانند تينر به هيچ عنوان استفاده نكنيد
2 – از غوطه ور كردن قطعات در الكل خود دارى نمائيد
3 – براى تميز كردن آرميچر از الكل استفاده نكنيد
4 – رسوب داخل سه نظام را با يك فرز روند يا يك سوزن با احتياط كامل تخليه كنيد
5 – هنگام باز و بسته كردن هندپيس توجه داشته باشيد هر قطعه سر جاى خودش بسته شود(بين 15 تا 20 هزار دور)
نكات مهم:
1 – براى كارهاى سنگين مانند كار روى آكريل ميبايست از سرعتهاى كمتر استفاده شود
2 – هنگام استفاده از ديسك بايد سرعت چرخش كمتر از 25000 دور باشد
3 – هنگامى كه موتور در حال چرخش است نبايد سه نظام را باز كنيد
4 – هر چه ميزان بارى كه از موتور ميكشيد بيشتر است بايد سرعت را كاهش دهيد
5 – در ميكروموتورهائى كه داراى جهت چپ و راست هستند در حال چرخش جهت را تغيير ندهيد
6 – از ضربه خوردن نوك هندپيس يا سه نظام آن جلوگيرى كنيد
7 – هندپيس ميكروموتور را در حالت آويزان قرار ندهيد
8 – در صورت اتمام ذغالهاى كربنى حتما بايد ذغال همان هندپيس استفاده شود چرا كه هر شركتى جنس ذغالها را متناسب با جنس و نوع كلكتور انتخاب ميكند ( سختى بيش از حد ذغال ميتواند موجب از بين رفتن كلكتور شود و نرمى بيش از حد آن موجب عمر كوتاه ذغال و همچنين آسيب ديدن كلكتور شود)
9 – براى تميز كردن رسوب پرسلن موجود در اطراف قطعات داخلى نبايد از مواد شيميائى خورنده و يا سنباده استفاده شود.